Wil je een bijvriendelijke tuin aanleggen? Heel goed! Bijen hebben het steeds moeilijker in ons land. En wij hebben ze hard nodig voor de bestuiving van ons fruit, en vele andere planten. Zonder de bijen komt het ecosysteem op losse schroeven te staan.
De massale bijensterfte komt steeds vaker in het nieuws. Grote boosdoeners zijn onder andere de pesticiden, vooral bestrijdingsmiddelen met neonicotinoïden zijn gevaarlijk voor de bij.
Maar ook door een gebrek aan voedsel hebben de bijen het moeilijk. Veel mensen leggen strakke, ‘onderhoudsarme’ tuinen aan. Bloeiende planten zien we steeds minder. Vooral in steden is een groot tekort aan bloemen en bijvriendelijke planten.
De honingbij, die van nature in Nederland thuis hoort, is in het wild al zo goed als uitgestorven. Hoog tijd dus dat we van zoveel mogelijk tuinen ware bijenparadijsjes maken.
En daar heb je echt geen grote tuin voor nodig. Ook in een kleine stadstuin of op je balkon kan je het bijen naar de zin maken. Doe je mee?!
Wat hebben bijen nodig?
Bijen eten nectar en stuifmeel. Uit stuifmeel halen ze eiwitten, koolhydraten, vetten, mineralen en veel vitamines. Hun energie halen ze uit nectar, dit hebben ze nodig om te kunnen blijven bewegen.
Veel bijen zijn gespecialiseerd als het gaat om stuifmeel. Sommige bijen vliegen maar naar één of enkele soorten bloemen uit een bloemenfamilie. Wat nectar betreft is dit minder het geval. Al zien we wel voorkeuren.
Dit heeft waarschijnlijk vooral te maken met de lengte van de tong. De tonglente verschilt per bijensoort. De nectar waar sommige bijen makkelijk bij kunnen komen, zit voor andere soorten te diep weggestopt.
Het stuifmeel dat ze verzamelen is bedoeld voor de bijenlarven en voor hun eigen voedsel. Het is een echte bouwstof voor bijen. Voor een gezonde, voedzame maaltijd hebben bijen een gevarieerd aanbod aan stuifmeel nodig. Een bont bloeiend landschap is daarom goed voor de bijen.
In de winter zijn er geen bloemen en is het te koud om uit te vliegen. Sommige bijen sterven in de winter, alleen hun eieren overleven. Andere bijensoorten overwinteren en hebben een voedselvoorraad nodig. Dit leggen ze aan in de vorm van honing.
Waar houden bijen van in de tuin?
Vooral met veel verschillende bloeiende planten en bloemen maak je de bijen blij. Zorg ervoor dat er zo lang mogelijk bloeiende bloemen aanwezig zijn, van verschillende plantenfamilies. Het liefst van het vroege voorjaar tot de late herfst. Zo hebben de bijen voldoende te eten.
Heb je ook nog fruitbomen en een moestuin dan profiteer je zelf ook meteen van de bijen in je tuin.
Naast voedsel willen bijen ook graag een plekje om te nestelen. Niet alle bijensoorten doen dit op dezelfde manier. Sommige soorten graven holletjes in de grond. Dit doen ze graag op kale of spaarzaam begroeide plekken waar de zon de bodem heeft opgewarmd.
Anderen kruipen graag weg in dode stammen en takken. Laat daarom de stam van een dode boom gerust staan. Zo’n dode boomstam, op een zonnige plaats, is niet alleen decoratief maar ook een geweldige nestel- en voortplantingsplaats voor bijen.
Of maak een leuk bijenhotel, van takjes en boomstammetjes waar je gaatjes in boort. Niet alleen decoratief en super leuk om te maken, maar je helpt er ook de solitair levende bijen mee de winter door.
Waarom is een bijentuin zo belangrijk?
De bijenpopulatie is serieus in gevaar. Om te voorkomen dat ze helemaal uitstreven, met alle gevolgen van dien, is het belangrijk je tuin zo bijvriendelijk mogelijk te maken.
Het landschap wordt steeds bijonvriendelijker. Verstedelijking, pesticiden, intensieve landbouw en een milieu dat achteruit gaat. De bij krijgt steeds minder leefgebied.
Daarnaast zijn er ook steeds meer tuinen compleet verhard. Tegels in plaats van open grond geeft minder plaats voor bloemen en ook het nestelen wordt hierdoor flink beperkt. Bijen moeten steeds meer moeite doen om stuifmeel te vinden en raken verzwakt.
Verzwakking door onvoldoende voedsel en bestrijdingsmiddelen geeft bijvoorbeeld de varroa mijt meer kans. Er worden complete bijenvolken uitgemoord door deze parasieten.
Vroeger wat het boerenlandschap het perfecte leefgebied voor bijen. De natuurlijke graslanden en gevarieerde bloemenvelden boden genoeg voedsel. Helaas is veel van dit leefgebied verdwenen. Het gebruik van kunstmest en andere bestrijdingsmiddelen hebben het boerenland ongeschikt gemaakt voor bijen.
Vergroot het leefgebied van de bijen
Gelukkig zien we tegenwoordig bij steeds meer landbouwgronden een randje wilde bloemen. Deze strook wordt niet bemest, bespoten of geoogst. Daardoor kunnen klaprozen, korenbloemen, kamille en de wilde margriet vrijuit groeien en bloeien. Dit levert een positieve bijdrage aan de vergroting van de biodiversiteit op het platteland.
Natuurbeheerders zorgen steeds meer voor de wilde bijen, zo ontstaat er meer nestgelegenheid en een gevarieerder bloemenaanbod. Ook gemeenten pakken het idee goed op. Er worden speciale groenstroken aangelegd met wilde bloemen en nestgelegenheid.
Als je een tuin of balkon hebt kan je ook bijdragen aan het leefgebied van de bij. Zorg er daarom voor dat jouw tuin een bijenparadijsje is. Zoemende bijtjes in de tuin maken het zomergevoel toch helemaal compleet?
De bij heeft jouw hulp hard nodig
Wereldwijd zijn er zo’n 20.000 bijensoorten beschreven. Daarvan leven er ongeveer 350 soorten in Nederland en België. Sommige leven in kolonies, zoals de bekende honingbij. Honingbijen leven in volken, waarbij er wel 50.000 diertjes bij elkaar kunnen leven. Ze wonen in een bijenkast en worden verzorgd door een imker. Maar de meeste wilde bijen leven solitair. Ruim een kwart van deze diertjes wordt met uitsterven bedreigt.
Hommels zijn ook bijen, maar worden door hun herkenbaarheid vaak apart genoemd. In Nederland zijn ongeveer 29 hommelsoorten. Nog maar 5 hiervan komen in normale aantallen voor. De andere soorten zijn zeer zeldzaam aan het worden. Ze worden ernstig bedreigd of zijn al bijna uitgestorven.
Albert Einstein heeft zelfs ooit gezegd dat als de bijen uitsterven de mens binnen 4 jaar ook uit zal sterven. Bijen zijn verantwoordelijk voor het bestuiven van heel veel plantensoorten. Zonder bestuiving kunnen deze planten zich niet voortplanten en sterven uit.
Dit geldt voor diverse bomen, bloemen, struiken en voedselgewassen. Zonder de bijen zullen een groot deel van deze planten uitsterven. De biodiversiteit neemt flink af, het natuurlijk evenwicht wordt verstoord.
Ook ons voedsel zal duurder worden, want de opbrengsten van landbouwgronden worden drastisch minder zonder de hulp van de bijen.
Een bijvriendelijk balkon
Als je voor de bijen wilt zorgen heb je echt geen grote tuin nodig. Ook op je balkon of in een kleine stadstuin kan je al veel doen. Plant in het najaar bollen in potten, deze komen in het vroege voorjaar op. Niet alleen een vrolijke voorbode van de komende lente, maar ook belangrijke voeding voor de eerste bijen die uit hun winter schuilplaats komen.
In potten en bloembakken op het balkon kan je de favoriete bloemen van bijen laten bloeien. Heerlijk ruikende lavendel, ereprijs, tijm, salie en marjolein maken van je balkon een bijenparadijs. En het ruikt nog heerlijk ook!
Heb je een zonnig hoekje op het balkon? Hang er dan een bijenhotel op. Zo biedt je alles wat de bijen nodig hebben, voedsel en een plek om te nestelen.
Bijen op het balkon is geen probleem. Je hoeft niet bang te zijn dat ze je zullen steken. Het zijn zeer vredelievende beestjes.
Zijn bijen in de tuin niet vervelend?
Vaak worden bijen en wespen verward. Ze hebben ook wel iets van elkaar weg, als je ze van een afstandje bekijkt. Maar bijen zijn niet zo agressief als wespen. Ze zullen lang niet zo snel steken en komen ook niet af op onze zoetigheid.
Bijen in de tuin zijn dus helemaal niet vervelend. Vooral als je ze met rust laat zal je geen last hebben van bijen. Ze zullen alleen steken als ze zich bedreigd voelen. En dat doen ze echt niet zomaar. Wanneer een bij steekt laat hij een deel van zijn achterlijf achter. Hierdoor zal de bij sterven. Dat is nogal een opoffering.
Bijen zijn vredelievende insecten, nodig ze dus gerust uit in je tuin.
Tuinadvies voor meer bijen in de tuin
Bijen komen af op bloemen. Wil je meer bijen in de tuin? Zorg dan voor een bonte verzameling bloemen. Het liefst wilde, inheemse planten. Daar reageren de bijen het beste op.
Verschillende bloemen, variërend in vorm en textuur bieden aan zoveel mogelijk bijen voedsel.
Om de bijen in de tuin te houden biedt je ze ook onderdak aan. Bijen nestelen graag in krappe ruimtes op een beschutte plek. Een bijenhotel op een zonnige plaats vinden ze bijvoorbeeld erg fijn.
Let heel goed op als je bestrijdingsmiddelen wilt gebruiken. Veel van deze middelen zijn dodelijk voor bijen en hommels. Gebruik bij voorkeur geen bestrijdingsmiddelen. En als het echt niet anders kan lees dan goed het etiket. Spuitbussen, korrels of andere middelen die imidacloprid, thiacloprid of acetamiprid bevatten zijn giftig voor bijen, laat deze dus staan.
Koop je planten of zaden, kies dan voor de biologische variant. Dan weet je zeker dat deze niet behandeld zijn met neonicotinoïden, gif dat voor bijen dodelijk is.
Bijen lokken met de juiste planten
Een moestuin is niet alleen leuk en lekker voor jezelf. Het is ook een feestmaal voor de bijen. Bessen, pompoenen, komkommers en fruitbomen hebben heerlijk ruikende bloemen waardoor bijen worden aangetrokken.
Niet alleen goed voor de bij, maar ook voor de plant. Want bijen zorgen voor bestuiving. Een win-win situatie dus.
Enkele bijvriendelijke planten zijn:
• Zwarte bessen
• Appelbomen
• Komkommerplant
• Kersenboom
• Paprikaplant
• Pompoen
• Aardbeien
Bijen zijn ook gek op kruiden. Je hebt altijd wel ergens plek voor een kleine kruidentuin. Dit kan je zelfs kwijt in de kleinste stadstuin of op je balkon. Kruiden waar bijen van houden zijn onder andere; dille, knoflook, bieslook, lavendel, munt, rozemarijn, salie en tijm.
Top 10 bijen planten
Een feestmaal voor bijen in je tuin? Neem dan dit lijstje mee naar het tuincentrum en verwen de bijen met de lekkerste bloemen. Let wel op dat je biologische planten koopt. Deze zijn niet behandeld met gevaarlijke bestrijdingsmiddelen. Want bestrijdingsmiddelen in planten werken nog lang door. Bijen komen via de nectar en het stuifmeel alsnog in aanraking met deze gevaarlijke stoffen, waardoor ze gedesoriënteerd raken en verzwakken.
De 10 favoriete planten in jouw bijentuin:
1. Langbladige ereprijs – Veronica Longifolia
2. Gulden roede -Solidago
3. Damastbloem – Hesperis matronalis
4. Woltijm – Thymus praecox Pseudolanuginosus
5. Dopheide – Erica carnea
6. Marjolein – Origanum vulgare
7. Ezelsoor – Stachys byzantina
8. Bijenkorfje – Prunella grandiflora
9. Ruig klokje – Campanula trachelium
10. Knoopkruid – Centaurea jacea
Onweerstaanbare bijen bloemen
Bijvriendelijke bloemen zijn bloemen waar de bij goed in kan komen. Bloemen met één rij bloemblaadjes zijn aantrekkelijker voor bijen. Ze hoeven maar langs één rij bloemblaadjes te kruipen. En dit soort bloemen hebben meer pollen, waardoor ze meer eten bieden voor bijen.
Enkele onweerstaanbare bloemen voor bijen:
• Asters
• Klavers
• Oost-Indische kers
• Krokus
• Dahlia’s
• Vingerhoedskruid
• Geranium
• Stokroos
• Hyacinten
• Goudsbloemen
• Klaprozen
• Roos
• Sneeuwklokjes
• Zonnebloemen
Wat doen bloemen voor bijen?
Een gevarieerde zee van bloemen is een waar paradijs voor bijen. Bloemen die wisselend bloeien bieden de bijen het hele seizoen door voedsel. Echte bijenlokkers zoals lavendel, lange ereprijs, kattenkruid en herfstasters fleuren niet alleen je tuin op maar helpen de bijen aan voedsel.
En met lekkere kruiden verwen je niet alleen jezelf maar kan je op kleine schaal een belangrijke bijdrage leveren voor de bijen.
Hoe ziet een echte bijentuin eruit?
Een echte bijentuin heeft het hele seizoen bloeiende planten en bloemen. Vooral planten met gele, witte, blauwe en paarse bloemen trekken bijen aan. Roze, oranje en rode bloemen doen dit veel minder.
Planten die wisselend bloeien geven de bijen het hele jaar door een feestmaal. Kies je ze goed uit dan kan je van de vroege lente tot de late herfst bloeiende planten in je tuin hebben.
Een echte bijentuin is wat rommelig. Als je gazon strak gemaaid is en elk takje direct wordt opgeruimd zullen bijen zich niet zo snel thuis voelen. Hoeveel prachtige bloemen je ook voor ze plant.
Bijen voelen zich thuis in jouw tuin met:
– Stukje hoog gras waar wilde klavers groeien
– Rommelhoekjes waar ze een huisje van kunnen maken
– Vermolmd hout en holle takjes
– Zonnige, niet vol begroeide plekjes om te nestelen
– Uitgebloeide planten om de winter in door te komen
Hommels in de tuin houden
Hommels zijn ook bijen. Maar dan met zo’n prachtige, harige bontjas. Hommels zijn, net als bijen, super nuttig in de tuin. Met hun lange haren zijn ze kampioen in het verspreiden van stuifmeel. Professionele fruittelers zijn super blij met hommels. Wanneer er veel hommels tussen hun fruitbomen te vinden zijn is een goede opbrengst bijna zeker.
Hommels in de tuin zijn nuttig, en goed voor je planten. Alleen de hommelkoningin zal overwinteren. Dit doet ze onder de grond. Zodra de temperatuur hoog genoeg is komt ze tevoorschijn en zal zich voeden met voorjaarsbloemen. Dan is het tijd om een nest te bouwen.
Dit kan ze doen onder de grond of bijvoorbeeld tussen hoog gras of in een holle boom. Maar je kunt ook zelf een speciaal nestkastje voor hommels neerzetten. Zodra de hommelkoningin een goed plekje gevonden heeft zal ze haar eieren gaan leggen. Die eerste eieren zijn haar werksters, later in de zomer komen er mannetjes en nieuwe koninginnen uit de eieren. En zo begint de cyclus weer opnieuw.
Bloemen speciaal voor hommels
Net als bijen zijn hommels op zoek naar voedsel. Nectar en stuifmeel zijn heel belangrijk voor ze. Hommel vriendelijke bloemen in je tuin, die wisselend bloeien, zorgen voor een constante aanvoer van voedsel voor deze grappige beestjes.
Planten die geurend en kleurrijk bloeien hebben de voorkeur. Neem bijvoorbeeld de Verbena (ijzerhard), salvia’s, vingerhoedskruid en lavendel. Maar ook diverse kruiden maken deze stuifmeelverzamelaars blij.
De prachtige vlinderstruik, ofwel de Buddleja davidii, heeft niet alleen een grote aantrekkingskracht op vlinders. Ook de hommels komen af op de prachtige bloementrossen. Net als de bekende Ceanothus en Lavatera. Stuk voor stuk prachtige heesters die je tuin niet alleen mooier maar ook hommel vriendelijk maken.
Bijvriendelijk tuinieren, hoe doe je dat?
Als je bijvriendelijk wilt tuinieren zal je met een aantal dingen rekening moeten houden. Bijen hebben namelijk twee dingen nodig om te overleven; voeding en een nestgelegenheid. Niet alle bijen wonen in een bijenkorf. Er zijn veel solitair levende bijen die ook een beschutte plek nodig hebben.
Zorg voor nestplaatsen zoals dood hout en holle plantenstengels. Snoei pollen siergras pas in het voorjaar, zodat bijen zich hierin kunnen verschuilen. Ook een bijenhotel biedt onderdak.
Ruim je tuin niet te strak op. Een hoopje bladeren of wat gemaaid gras is een fijne schuilplaats voor bijen.
Zorg voor veel bloeiende planten in de tuin. Honingbijen en hommels beginnen al te vliegen vanaf 8 graden. Dan zijn er vaak nog maar weinig bloeiende planten te vinden. Verdiep je dus goed in de favoriete bloemen van de bij en zorg voor een gevarieerd aanbod.
En, misschien overbodig om te zeggen, gebruik geen chemicaliën in de tuin. Vervang pesticiden voor biologische varianten en zorg dat de bijen niet in aanraking kunnen komen met planten die met bestrijdingsmiddelen behandeld zijn.
Dode bijen in de tuin, hoe komt dat?
Ook bijen worden ziek, oud en gaan dood. Elke jaar sterft zo’n 10% van een bijenvolk. Dit is normale sterfte. Maar daarnaast gaan ook steeds meer bijen dood door andere oorzaken. Onderzoekers wijzen de Varroa mijt en bestrijdingsmiddelen met neonicotinoïden aan als de schuldigen.
Maar ook de klimaatveranderingen maken het de bijen moeilijk. Extreem koude winters kunnen zomaar 40% van een bijenkolonie fataal worden.
Vooral de combinatie van gif en verhongering zorgt dat de bijen minder weerstand hebben. Ze zijn daardoor gevoeliger voor ziekten, mijten en virussen.
Biologische bijenzaden bevatten geen pesticiden. Deze bloemen voorzien in de natuurlijke voedselbehoefte van de bijen. Door voldoende, gezonde voeding zullen de bijen een betere weerstand krijgen. Waardoor ze ook beter bestand zijn tegen allerlei ziekmakers.
Beplantingsplan voor de bijvriendelijke tuin
Een echt bijvriendelijke tuin heeft zo lang mogelijk bloeiende planten. Maar niet zomaar planten, bijen zijn op zoek naar zogenaamde drachtplanten. Dit zijn planten die nectar en/of stuifmeel leveren.
Bijen vliegen alleen naar planten waarvan ze de nectar en/of het stuifmeel kunnen bereiken. Ook is het belangrijk dat de plant veel bloemen heeft. Zou een plant maar enkele bloemen dragen dan is het voor de bijen niet rendabel om hierheen te vliegen.
Aangezien sommige bijen al vanaf 8 graden beginnen te vliegen is het belangrijk dat er ook in het vroege voorjaar al bloeiende planten te vinden zijn in je tuin.
Echte vroegbloeiers zijn:
– Krokus
– Blauwe druif
– Winterheide
– Stinkend nieskruid
Een goed doorvoedde bij heeft een betere weerstand om de winter door te komen. Daarvoor zullen ze ook in het late najaar nog voldoende voedsel moeten hebben.
Planten die bijen in het late najaar nog van voedsel voorzien zijn:
– Bloeiende klimop
– IJzerhard
– Salie
– Vrouwenmantel
Een combinatie van 10 tot 15 verschillende drachtplanten is optimaal voor de bijen. Past dat niet in je tuin dan kan je wellicht samenwerken met de buren. Zo vergroot je de plek waar bijen naar voedsel kunnen zoeken.
Maak een mooi beplantingsplan waarin je de bloeiperiodes op elkaar afstemt. Heb je genoeg ruimte, vergeet dan de bomen niet. Deze zijn er voor langere periode en daardoor heel belangrijk. Bomen als de wilg, linde en diverse bloesembomen en klein-fruit zijn heel geschikt voor bijen.
Bijen houden in eigen tuin
Heb je een flinke tuin en wil je graag imker worden? Op internet is veel informatie te vinden. Maar alles zelf uitvinden kost veel tijd, en pijnlijke leermomenten. Wil je als startende imker graag meteen goed beginnen? Doe dan mee aan onze online basiscursus bijenhouden.
Hier leer je alles wat je weten moet over bijenhouden. En omdat het een online cursus betreft kan je ermee aan de slag waar en wanneer het jou uitkomt.
Geen saaie lessen maar volop praktijkvoorbeelden en video’s. Ik leer je stap voor stap hoe je het beste voor je bijen zorgt.
Je kunt vandaag nog beginnen met de online basiscursus bijenhouden.