Natuurlijk bijenhouden is een contradictie in terminus want bijen houden is per definitie niet natuurlijk ;-). Maar wat is natuurlijk bijenhouden dan wel? Welke eisen stellen bijen aan een woonruimte? En wat is de beste kast voor natuurlijke bijenhouden? Dit artikel geeft handvatten om op een natuurlijke manier bijen te houden.
Uitgangspunten natuurlijk bijenhouden
Voor natuurlijk bijenhouden kan je verschillende uitgangspunten formuleren:
- natuurbouw (geen kunstraat gebruiken);
- geen koninginnen telen;
- vermeerdering door zwermen;
- geen zwermverhindering (geen kunstzwermen maken);
- imkeren met lokale bijenrassen;
- geen honing oogsten;
- geen varroabestrijding;
- bijenwoning van natuurlijke materialen (hout of stro).
Maar welke eisen stellen bijen dan van nature aan hun woonruimte?
Eisen die bijen stellen aan hun woonruimte
De voorwaarden die bijen aan hun woonruimte stellen zijn uitgebreid onderzocht door Thomas Seeley. De onderstaande bevindingen komen uit zijn onderzoeken naar natuurlijke nestholtes van wilde bijenvolken:
- volume nestholte: 30-60 liter;
- oriëntatie vliegopening: zuid;
- grootte vliegopening 13 cm2;
- positie vliegopening: bij de bodem van de nestholte;
- hoogte t.o.v. de grond : 5 meter.
Roger Patterson noemt in zijn lezing “Honey Bees in the Wild – What can we Learn From Them?” de volgende kenmerken van natuurlijke nestholtes:
- vorm: cilindrisch (veel hoger dan breed);
- vliegopening: meestal klein of verkleind met propolis;
- positie vliegopening: bij de bodem van de nestholte;
- oriëntatie vliegopening: geen voorkeur;
- Raatafstand: tussen 36 en 38 mm.
De waarnemingen van Roger Patterson zijn gebaseerd op meer dan 50 jaar ervaring met het verplaatsen van een groot aantal (een paar honderd!) wilde bijenvolken uit natuurlijke nestholtes.
Samengevat: bijen geven de voorkeur aan een nestholte met een inhoud van 40 liter die hoger is dan breed, met een kleine vliegopening bij de bodem. En ze houden een natuurlijke raatafstand aan van 36 tot 38 mm.
Niet alle eisen zijn direct te vertalen naar een praktische bijenkast voor natuurlijk bijenhouden. Vooral de hoogte van de vliegopening ten opzichte van de grond (5 meter uit Seeley’s onderzoek) is niet praktisch, maar met de andere eisen kan je makkelijk rekening houden.
Welke bijenwoning is het meest geschikt voor natuurlijk bijenhouden?
Het lijkt wel of iedereen die zich bezig houdt met natuurlijk bijenhouden zijn eigen kast ontwerpt, maar geen van allen houdt echt rekening met de wensen van bijen. Bovendien maken al deze bijzondere ontwerpen het houden van bijen er ook niet makkelijker op.
Bijvoorbeeld de Weissenseifener hangkorf. Deze hangende bijenkorf lijkt rechtstreeks uit de avondturen van Winnie de Poeh te komen en lijkt meer op een gigantisch wespennest dan op een bijenwoning 😉
Gewone bijenkorven wel geschikt om op een natuurlijke manier te imkeren. Bijenvolken ontwikkelen in mijn Uddelerkorven veel beter dan in mijn bijenkasten, maar de korven hebben ook een aantal nadelen. Bijenkorven zijn bijvoorbeeld niet maatvast en het volume is een beperkende factor. Als je een korf aan de onderkant uitbreid met een of meerdere stroranden, dan staat de korf op den duur scheef en wordt instabiel. Bijenkorven zijn van stro gemaakt en daarom niet weerbestendig. Korven staan daarom altijd onder een afdak. Onder een afdak is het donker en dat is een groot nadeel als je een bijenvolk wil inspecteren.
De Warré kast
Als ik de eisen die bijen stellen aan een natuurlijke nestholte vertaal naar een bijenkast die ook praktisch is, kom ik uit bij de Warré kast.
De Warré kast lijkt qua vorm wel wat op de vierkante Uddelerkorven waarmee ik imker, maar de Warré kast heft de minpunten van een korf op. De houten kamers van de Warré kast zijn maatvast en sluiten naadloos op elkaar. Je kan onbeperkt uitbreiden als het bijenvolk meer ruimte nodig heeft. Net als bij Uddelerkorven breid je een Warré kast uit aan de onderkant door er houten kamers onder te plaatsen. En net als in een bijenkorf gebruik je geen kunstraat, maar laat je de bijen op een natuurlijke manier raten bouwen.
De vorm van een Warré kast (standaard met twee kamers) is veel hoger dan breed, heeft een volume van ongeveer 40 liter en een kleine vliegopening. Een Warré kast is van hout en kan je behandelen tegen weersinvloeden. Een Warré kast kan daarom het hele jaar buiten in de open lucht staan.
In een Warré kast kan een bijenvolk zich ontwikkelen zoals in een natuurlijke nestholte. De Warré kast is daarom de beste keuze voor natuurlijk bijenhouden.
Aanbevolen literatuur
Wil je verder verdiepen in natuurlijk bijenhouden? Deze drie boeken kan ik van harte aanbevelen:
- Natural Beekeeping with the Warré hive van David Heaf.
- Beeking for all van Émile Warré.
- Following the Wild Bees van Thomas D. Seeley.
