De wondere wereld van insecten fascineert mij enorm, vandaag staat daarom een bijzondere soort centraal: de Oriëntaalse hoornaar (Vespa orientalis). Dit indrukwekkende insect, afkomstig uit het oostelijk Middellandse zeegebied, trok de afgelopen vakantie op Zakynthos mijn aandacht. In deze blog duiken we dieper in het leven van Vespa orientalis en verkennen haar verspreiding, leefwijze en relatie met honingbijen. Welkom in de Fascinerende Wereld van de Oriëntaalse hoornaar.
Verspreiding
Van nature komen in Europa twee hoornaarsoorten voor: de Europese en de Oriëntaalse hoornaar. De Oriëntaalse hoornaar is oorspronkelijk afkomstig uit zuid Europa, Centraal-Azië, Noord-Afrika, het Middenoosten. De Oriëntaalse hoornaar is de enige hoornaarsoort die in woestijnklimaat leeft. Door de mens heeft deze hoornaar zich ook verspreid naar andere delen van de wereld, waaronder Chili en Mexico. In Europa heeft ze zich voornamelijk gevestigd in het oostelijk Middellandse zeegebied waar ze deel uitmaakt van de rijke biodiversiteit van deze regio.
Herkenning
De Oriëntaalse hoornaar heeft een lichaam dat tussen 25 en 35 mm lang is. De mannetjes en werksters zijn kleiner dan de koningin. Vespa orientalis heeft een roodbruine kleur en een opvallende gele band op het achterlijf en een geel kopschild.
Leefwijze
De leefwijze van Oriëntaalse hoornaar is even intrigerend als complex. Hoornaars zijn sociale insecten, wat betekent dat ze in kolonies leven met een strikte taakverdeling. Een kolonie bestaat uit een koningin, werksters en later in het seizoen ook mannetjes. Elke groep heeft zijn eigen specifieke rol in het voortbestaan van de kolonie.
De koningin, die het grootst is, start een nieuwe kolonie. Uit de eitjes die ze legt ontwikkelen de werksters. De werksters, die kleiner zijn dan de koningin, zorgen voor voedsel, bescherming en het uitbouwen van het nest. Later in het seizoen legt ze ook onbevruchte eitjes. Hieruit ontwikkelen zich mannetjes. De mannetjes spelen alleen rol bij de voortplanting. Hun leven is van korte duur en ze sterven kort na de paring.
De Oriëntaalse hoornaar leeft in papieren nesten. Om het nest te bouwen, schrapen de werkers vezels van hout. Een nest is opgebouwd uit meerdere horizontale etages. Hoewel nesten meestal onder de grond worden gevonden, worden ook nesten gebouwd in andere holtes, zoals in holle bomen, drainagepijpen en zelfs in leegstaande bijenkasten.
De Oriëtaalse hoornaar staat bekend om zijn jachtgedrag op andere insecten. Hoornaars zijn roofdieren en voeden het broed met een verscheidenheid aan prooien, zoals vlinders, bijen, wespen en andere insecten, maar ze eten ook aas. Volwassen hoornaars eten alleen suikers uit nectar en fruit.
Een bijenvolk is een goede plek waar hoornaars zowel dierlijke eiwitten (bijen en larven) als koolhydraten (honing) vinden en komen zo in conflict met imkers. De manier waarop ze jagen is een indrukwekkend schouwspel.
Relatie met Honingbijen
Een van de meest fascinerende aspecten van Vespa orientalis is de relatie die deze hoornaar heeft met honingbijen. Hoewel de Vespa orientalis een bedreiging vormt voor honingbijen, is de dynamiek tussen deze twee soorten erg interessant.
Alle hoornaars, maar in het bijzonder de Oriëntaalse hoornaar, hebben honingbijen op hun menu staan. Ze jagen op bijen en dringen de bijenkast binnen om larven, volwassen bijen en honing te bemachtigen. Dit gedrag heeft geleid tot de ontwikkeling van diverse verdedigingsmechanismen bij honingbijen om zichzelf en hun kolonie te beschermen tegen deze hoornaar.
Zo hebben honingbijen van het eiland Malta (Apis mellifera rutterni) unieke strategieën ontwikkeld om hoornaars uit de bijenkast te weren.
Blokkeren van de vliegopening met propolis
Honingbijen van het eiland Malta zijn in staat om de ingang van de bijenkast binnen enkele uren af te sluiten met propolis. Dit verkleint de ingang waardoor ze beter in staat zijn te controleren wat er naar binnen gaat.
Aanvallen en 'inballen' van de hoornaar
Ze schrikken er niet voor terug om de hoornaar aan te vallen en te doden. Als een hoornaar binnendringt wordt ze deze ' ingebald' en gedood.
Honingbijen blijven alert
Een andere aanpassing is dat een aantal honingbijen bij de ingang van de kast op de uitkijk blijft staan voor hoornaars. Als een hoornaar langs vliegt reageren ze direct defensief met geopende kaken en gespreide voorpoten. Dit gedrag heb ik ook gezien bij een bijenvolk op Zakynthos. De reactie van de bijen op de hoornaar kon ik vastleggen.
De relatie tussen Vespa orientalis en honingbijen is een voortdurende evolutionaire strijd om te overleven: adapt or die. Terwijl honingbijen zich voortdurend aanpassen om zichzelf te beschermen, ontwikkelen hoornaars nieuwe strategieën om bijen te overmeesteren. Deze evolutionaire wedloop tussen prooi en predator is een boeiend voorbeeld van de complexiteit en aanpassingsvermogen van de natuur.
Meer ontdekken over de fascinerende wereld van de honingbij? Wordt lid van de Bijenclub >>
