Om meer te weten te komen over de voedselbronnen van hommels startte ik in 2024 een uitgebreid stuifmeelonderzoek. Dit onderzoek aan hommels doe ik vanuit eigen initiatief en met eigen middelen, maar natuurlijk kan ik niet alles alleen ;-).
Mohammad El-Labban (auteur van Beekpeepers’ Guide For Pollen Indentification) heeft meegedacht bij de opzet van het onderzoek, met name de werkwijze om een preparaat te maken. Om het onderzoek uit te kunnen voeren heb ik toestemming nodig van terreinbeheerders om hommels in natuurgebieden te mogen vangen voor het stuifmeelonderzoek. Bij het stuifmeelonderzoek worden uiteraard geen hommels gedood!
Van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten heb ik een vergunning gekregen om in een aantal natuurgebieden hommels te vangen. De voortgang en resultaten van het stuifmeelonderzoek zal ik regelmatig publiceren op de bijenclub.
Aanleiding stuifmeelonderzoek
Ik ben niet alleen imker, maar ook ecoloog en heb een bijzondere interesse in het leven van sociale insecten. Natuurlijk in honingbijen, maar ook in sociale hommels. Hommels zijn grote en felgekleurde insecten en dus gemakkelijk zichtbaar. Ze komen al vroeg na de winter tevoorschijn en zijn vaak de eerste insecten die je in de lente ziet. Ik denk dat iedereen wel enige sympathie heeft voor hommels: met hun fel gekleurde bontjas lijken het net vliegende pluizebolletjes ;-) De fraaie, maar zeldzame zandhommel wordt zelfs "Panda van de Nederlandse delta" genoemd!
Zandhommel (Bombus veteranus)
Nederland is 22 sociale hommelsoorten rijk, maar helaas gaat het met hommels in Nederland niet goed. Zes hommelsoorten zijn zelfs al verdwenen uit Nederland. Van de 22 hommelsoorten zijn slechts zeven soorten algemeen en deze soorten komen bijna overal voor. Hommelonderzoek is nodig om praktische oplossingen te vinden en zo hommels beter te kunnen beschermen.
Honingbijen die op hetzelfde moment aanwezig zijn worden op dezelfde manier bemonsterd. Hiermee hoop ik inzicht krijgen in hoeverre soorten met elkaar concurreren om dezelfde voedselbronnen.
Er is al eerder stuifmeelonderzoek naar voedselbronnen van hommels gedaan, maar niet eerder is op deze schaal onderzoek gedaan naar voedselbronnen van Nederlandse hommelsoorten. Onderzoeken die tot nu toe zijn uitgevoerd beperken zich tot:
- een hommelsoort (zandhommel, grashommel of heidehommel)
- een beperkt onderzoeksgebied
- een beperkt seizoen (binnen een vliegseizoen)
Stuifmeelonderzoek: rode klaver pollen
Bed & Breakfast
Het onderzoek richt zich hoofdzakelijk op het voedselbronnen (met name stuifmeelbronnen) van hommels. Maar natuurlijk kijk ik ook naar andere belangrijke facetten zoals nestplaatsvoorkeur.
Ik heb ontzettend veel zin en energie om komende jaren aan dit project te werken. Want juist veldgegevens verzamelen en vertalen naar praktische adviezen is wat ik het liefste doe.
Als het winter is en de hommelkoninginnen - als doornroosjes - in winterslaap zijn valt er in het veld weinig te onderzoeken. Er is gelukkig genoeg om voor te bereiden en uit te werken:
- (Historische) Verspreidingsgegevens in beeld brengen
- Literatuuronderzoek (wat is al onderzocht en bekend?)
- Handleidingen schrijven voor alle werkzaamheden (zoals verzamelen van stuifmeel, preparaten maken, stuifmeelanalyse)
- Vergunningen aanvragen
- Planning maken
- Stuifmeelpreparaten maken
- Pollenanalyse = microscopische onderzoek van de stuifmeelpreparaten
- ...
Voor wie doe ik stuifmeelonderzoek ?
De resultaten van het stuifmeelonderzoek geeft inzicht in plantenvoorkeur van de Nederlandse sociale hommelsoorten. Daaruit volgen praktische tips voor terreinbeheerders en tuinliefhebbers. Tips om hommels beter te beschermen bij het beheer en inrichting van natuurgebieden of je tuin.
Wanneer is het stuifmeelonderzoek van hommels klaar?
De voorjaar- en zomermaanden van 2024, 2025 en 2026 staan in het teken van veldonderzoek. In de herfst en winters verwerk ik alle gegevens en stuifmeelmonsters uit. Als alles meezit zal ik in 2027 de resultaten van het onderzoek publiceren. Tot die tijd houd ik je natuurlijk op de hoogte via deze website.
Update 1: 2024 in getallen
- In 2024 heb van 8 hommelsoorten en de honingbij stuifmeelmonsters genomen
- Deze hommels en honingbijen heb ik op 22 plantensoorten gevangen
- De stuifmeelmonsters zijn afkomstig uit 23 uurhokken
- In 2024 heb ik in totaal 257 stuifmeelmonsters verzameld
- Uitgaande van 300 stuifmeelkorrels per preparaat moet ik 128.500 stuifmeelkorrels tellen voor een betrouwbare analyse!
Bijzonderheden
In 2024 ontdekte ik twee nesten van de zeldzame zandhommel. Dat is best bijzonder want in Nederland werd het eerste - en voorzover ik weet ook het laatste - nestje van de zandhommel in 2017 ontdekt. In overleg met de beheerder (Staatsbosbeheer) is de locatie gespaard bij de maaironde om het nestje niet te beschadigen.
