Yes! Een Europese hoornaar nestelt in onze tuin! En het mooiste is, het is gelukt een livestream op te zetten zodat je haar dagelijkse leven live kan volgen! Kijk je mee?
Bekijk hier de livestream "Oog in Oog met de Hoornaar" live vanuit onze achtertuin >>
Status updates - waarnemingen en ontwikkeling
11 mei 2025: In de achtertuin zie ik een hoornaar koningin bezig met het verzamelen van houtvezels op een boomstobbe. Ze vliegt in een directe vlucht naar een nestkastje op een paar meter afstand van onze bijenvolken. In het vogelhuisje ontdek ik een embryonaal nestje met acht broedcellen. Als ze even uitvliegt, maak ik van de gelegenheid gebruik om een nestkast camera in het vogelhuisje te plaatsen. Supergaaf om haar live te volgen!
13 mei 2025: Het is gelukt een livestream op te zetten! Het nestje bestaat nu uit 12 broedcellen. Je ziet de hoornaar koningin bouwen aan haar nestje, maar vaak zit ze bewegingsloos te broeden, gekruld om de petiole of pedicel (= het steeltje waaraan het raatje is bevestigd). Ik kan nog niet zien in welk stadium het broed is, maar ik denk dat het nog eitjes zijn. Af en toe verlaat ze het nestje om te jagen of bouwmateriaal (houtvezels) te verzamelen.
15 mei 2025: Het nestje bestaat nu uit 14 broedcellen. Ze besteed veel tijd aan broeden, maar maakt ook regelmatig uitstapjes om bouwmateriaal te halen. Op een paar meter afstand van haar nest staat een vermolmde stobbe waarvan ze de houtvezels verzameld. De houtvezels mixt ze met speeksel waarna ze het tot papier kauwt.
16 mei 2025: De 14 zeskantige broedcellen zijn goed herkenbaar. Ze besteed veel tijd aan broeden. Daarmee stimuleert ze de ontwikkeling van het broed. De ontwikkeling van ei tot larfje duurt vijf tot acht dagen. Na tien tot veertien dagen verpoppen de larven. Het popstadium duurt ongeveer nog eens tien tot veertien dagen, waarna de eerste generatie werksters uitlopen.
De koningin bouwt ook verder aan de envelop - het papierenomhulsel dat de raten beschermt en isoleert.
19 mei 2025: Het eerste broed is nu zichtbaar! In het centrum van het raatje zie je de larfjes donker afsteken tegen de celwanden.
21 mei 2025: Op 21 mei zie ik de koningin jagen op insecten op de Ferula in de voortuin. De schermbloemen van de Ferula zijn ideaal jachtgebied: de bloem zitten vol vliegen, zweefvliegen, honingbijen en hommels. Ze heeft een prooi gevangen en blijft even aan een pootje hangen om haar prooi te verwerken tot een gehaktbal voordat ze wegvliegt naar haar nestje.
De startfase van een hoornaarnest is een spannende fase. Als de hoornaar koningin op jacht is of bouwmateriaal verzamelt zijn de larven onbeschermd tegen indringers. Bovendien staat de koningin er nu nog helemaal alleen voor, als haar iets overkomt is het nest verloren.
23 mei 2025: Met infrarood licht zijn de larven nu goed zichtbaar. De larven groeien als kool (vergelijk deze foto maar eens met de foto hierboven van 4 dagen geleden).
25 mei 2025: What a beauty! Door de opening in het vogelhuisje kan ik ongestoord een paar foto's maken met mijn iPhone. Je kan nu goed het steeltje zien waaraan het raatje is bevestigd (de petiole of pedicel). De petiole is donker en glimmend door de afscheiding uit de Van de Vecht klieren dat werkt als chemische barrière tegen mieren.
26 mei 2025: De larven zijn nu ook in daglicht goed zichtbaar. Ik tel er nu vijf. Je kan ze zelfs zien bewegen in hun cel. Ze bedelen om voedsel door het de kaken langs de celwand te krassen.
Met infrarood licht zijn de larven nog beter zichtbaar. Het zijn er negen!
De oudste larven vullen nu de hele cel.
28 mei 2025: Als 's avonds de omgevingsgeluiden verstommen kan je de larfjes horen bedelen om voedsel! En er zijn ook onderhuurders in het hoornaarnest! Op de onderstaande foto zie je vijf larven (van de...? Ik heb nog geen idee) op het plafond van het nestkastje
1 juni 2024: Afval van het nestje vormt een laagje debris op de bodem én de lens! Larven van de stadsreus (Volucella zonaria), ook wel hoornaarzweefvlieg genoemd, leven van het debris in een hoornaarnest.
Als de koningin op jacht is maak ik snel de lens schoon. Haar uitstapjes duren 9 tot 12 minuten.
De envelop krijgt steeds meer de vorm van een beschermende paraplu. De koningin is waakzaam en reageert op elke beweging.
2 juni 2024: Vandaag tel ik 14 larfjes! De oudste larven gaan zich binnenkort inspinnen en verpoppen.
Nog dezelfde dag is een larfje ingesponnen! Over tien tot veertien dagen loopt de eerste hoornaar werkster uit.
3 juni 2025: De koningin vliegt af en aan. Haar vluchten duren 3 tot 8 minuten. Aan het einde van de dag zijn twee larven ingesponnen.
Om 19:16 uur probeert een specht het nestje te plunderen. Tevergeefs want het lukt niet het nestje met haar snavel of tong te bereiken.
Om 20:25 uur zie ik de koningin terug komen van haar vlucht, maar haar gedrag is anders, ze blijft langer voor het vogelhuisje vliegen voordat ze binnen gaat. Ze lijkt haastig en gaat met draaiende vleugels naar binnen, checkt vluchtig het broed en verlaat direct daarna haar nest. Hoe langer ze weg blijft des te ongeruster word ik. Ik kijk nog of ze aan het jagen is op de Ferula's in de voortuin, maar tevergeefs. Ik kijk regelmatig naar de livestream, maar ze keert niet meer terug. Mijn grootste angst is dat ze is verongelukt.
4 juni 2025: Drie cellen zijn nu gesloten, maar het nest hangt er verlaten bij. 8:19 uur doet de specht een tweede poging het verlaten hoornaarnest te plunderen.
De hele dag check ik regelmatig de livestream, maar de koningin keert niet terug.
Tot 18:43 uur, als de koningin na bijna 24 uur onverwachts weer terug is op haar nest!
Ze gaat tot na zonsondergang op jacht. Om 23:27 uur vliegt ze nog uit en negen minuten later is ze weer terug op haar nest.
6 juni 2025: Ook op een regenachtige avond gaat de koningin op jacht. Met de warmtebeeld camera zie ik haar om 22:10 uur uitvliegen en tien minuten later (22:20 uur) weer terug komen. Haar borststuk gloeit als een kooltje. Een hoornaar is geen koudbloedig insect, maar zelf in staat haar lichaamstemperatuur te regelen. Daarom kan ze ook bij lage temperatuur uitvliegen en haar broed verwarmen.
11 juni: De afgelopen dagen is de hoornaar druk met bouwen aan de envelope. Het raatje is nu helemaal omgeven door het papieren omhulsel. Op de foto's hieronder zie je stap-voor-stap de ontwikkeling van het nestje. Op de foto's kan je ook zien dat niet alle larven het redden. Van de twaalf larven die op 3 juni zichtbaar zijn, zijn er vijf dagen later (8 juni) nog maar 6 over (waarvan er een inmiddels verpopt is). Het weer is wisselvallig, misschien kan ze niet voldoende voedsel verzamelen om alle hongerige larven te voeden.
11 juni 2025: Ik heb verlichting in het nestkastje geplaatst en dat zorgt gelijk voor een beter beeld. Had ik eerder moeten doen!
Als ik het nestkast open heb gemaakt om de verlichting te installeren vliegt een hoornaar werkster onderzoekend rond ons nestje. De koning reageert direct op het mogelijke gevaar! Leuk om te weten dat er een ander hoornaar nest in de buurt is.
Het papieren omhulsel van het embryonale nestje is nu klaar. De opening eindigt in een tunneltje waardoor de koningin maar net doorheen kan. Hierdoor is het nestje met de kwetsbare larven beter te verdedigen tegen indringers.
12 juni 2025: Het is tropisch warm! De koningin maakt de ingang van haar nestje groter en ventileert om haar nestje af te koelen.
13 juni 2025: 5 cellen zijn nu gesloten. Het is nu 11 dagen sinds de eerste cel is gesloten. Elk moment kan nu de eerste werkster uitlopen!
De camera krijgt de volle laag als de koningin buiten het nestje poept ;-)
16 juni 2025: De eerste werkster loopt uit en daarmee start de coöperatieve fase. In deze fase gaan de koningin en werksters eropuit om te jagen en bouwmateriaal te verzamelen.
17 juni 2025: Er is een tweede werkster in het nestje. Het verschil in grootte tussen de koningin en een werkster kan je goed zien in de volgende video.
De twee werksters houden de wacht bij de ingang van het nestje.
23 juni 2025: Er zijn nu drie werksters. De papieren envelop is grotendeels weg geknaagd om ruimte te maken voor uitbreiding van het broednest. Het eerste raatje is verder uitgebouwd en belegd en er is een begin gemaakt met de tweede etage. De eerste drie cellen van de tweede etage zijn ook belegd.
24 juni 2025: een werkster lijkt verloren.
25 juni 2025: om 01:11 uur vannacht is weer een werkster uitgelopen. Nog geen halfuur later, om 01:37 uur, zet de koningin een eitje af in deze cel. De jonge werkster kan je herkennen aan de lichte haren op haar borststuk en haar achterlijf is nog bleekgeel.
Om 05:45 uur keert de koningin terug met een prooi in de vorm van een gehaktbal. Ze deelt haar prooi met de twee oudste werksters. Die verwerken de prooi verder en voeren het vlees aan de larven. Een van de oudste werksters heeft een grijswit bepoedert borststuk. Dat doet mij denken aan honingbijen die op reuzenbalsemien vliegen. Gebruikt de hoornaar de reuzenbalsemien als nectarbron?
Een hoornaarnest in je tuin? Vlak bij je bijenvolken? Ben je...
Ik ben enorm geïnteresseerd in het leven van sociale insecten, naast honingbijen is de Europese hoornaar (Vespa crabro) mijn topfavoriet. Daarom hebben we al jaren een hoornaarkast in onze tuin, maar helaas nog zonder succes. Een keer bouwde een Europese hoornaar haar nest in een lege bijenkast en nu heeft een hoornaar koningin een vogelhuisje gekraakt. Het nestkastje waarin ze haar nestje is gestart hangt slechts een paar meter van onze bijenkasten. Daarover maak ik mij totaal geen zorgen.
Portret van de Europese hoornaar
De Europese hoornaar is de grootste wesp die van nature in Nederland voorkomt. ik zou deze superwesp omschrijven als een gentle giant. Zeker een hoornaarkoningin is met 3,5 centimeter een imposante verschijning, maar wel zachtaardig. Defensief gedrag zal de Europese hoornaar alleen in de buurt van haar nest laten zien. Blijf daarom op tenminste drie meter het nest. Als een hoornaar op jacht is of nestmateriaal verzameld is eerder schuw en mijdt ze mensen.
De hoornaar jaagt op insecten, een groot nest kan duizenden insecten per dag vangen! Ook honingbijen, maar voor een gezond bijenvolk is dat geen enkel probleem.
Meer video's van de Europese hoornaar
Een Roofdier aan Tafel: Hoornaar Eet Houtduif!
Durf Jij Dit Ook? Een Hoornaarkoningin op Mijn Hand!
Altijd al imker willen worden of ben je al imker maar wordt je onzeker in het donkere woud van goedbedoelde, maar vaak tegenstrijdige adviezen? Of wil je niet niet de laatste druppel honing uit het bijenvolk wringen, maar bijenhouden in harmonie met de natuur (met wilde bijen, hommels en andere insecten zoals de hoornaar) en het leven van de honingbij van dichtbij te beleven?
Word lid van de Bijenclub! Ik sta 7 dagen per week voor je klaar om je te helpen met praktische tips die wel hout snijden!
Ontdek hoe ik je kan helpen op: https://bijenclub.com/bijencoach/