Oude raten omsmelten of oude raten bewaren?

Oude raten zijn een bron van besmetting van verschillende bijenziekten en alleen daarom al zou je regelmatig oude raten moeten vernieuwen en de oude raten niet moeten bewaren. Natuurlijk kost raten bouwen energie (= honing), maar bouwen is goed voor bijen. Raatvernieuwing zorgt dat nosemasporen en de sporen die Europees vuilbroed en Amerikaans vuilbroed veroorzaken sneller afgevoerd worden. Maar wat doe je met de oude raten die vrijkomen? Sjef van der Steen schreef:

“De beste manier om raten te bewaren is ze niet bewaren, maar om te smelten. En de beste plaats om raten te bewaren is in de bijenkast”

Zonnewassmelter

Voor stukjes braamraat, wildbouw en zegeltjes van honingcellen is een zonnewassmelter een uitstekend hulpmiddel. Je licht de glazen deksel van de wassmelter op, doet het raatafval erin en laat de zon verder het werk doen. Zo krijg je prachtig was, zonder veel moeite. Op zonnige dagen wordt onder het glas de temperatuur die nodig is voor het smelten van bijenwas (60-65 graden Celsius) makkelijk bereikt.

Zonnewassmelter met dubbelglas (foto imkerwinkel.nl)

Oude raat

Toch lukt bijenwas smelten niet altijd even goed in een zonnewassmelter. Oude, zwarte raat bijvoorbeeld geeft met een zonnewassmelter maar weinig was. In oude, zwarte raat zitten heel wat poppenhuidjes van broed. Deze raten smelt je daarom beter in een stoomwassmelter. Ook als je grote hoeveelheden oude raat moet omsmelten in een stoomwassmelter je beste keuze.

Stoomwassmelter met van boven naar beneden: stoomgenerator, deksel, zeef en ketel met uitloop (foto: imkerwinkel.nl)

Oude raten bewaren

Oude raatstukken die je in de zomer verzameld bewaar je tot de tijd van was smelten daar is, liefst in najaar of winter als er geen bijen meer vliegen. Bewaar de stukken raat in afgesloten emmers anders vallen ze ten prooi aan wasmotten of muizen.

Stoomwassmelter

In een stoomwassmelter wordt de warmte die nodig is om was te smelten verkregen door stoom uit een stoomgenerator. De gesmolten was stroomt door een zeef in een emmer. Door de zeef, waarop je de raatstukken legt, gaan toch vaak poppenhuidjes heen die het was verontreinigen. Om nu met één slag deze verontreinigen te verwijderen, stop je de raatstukken eerst in een oude kussensloop of jute zak. De gewonnen was laat je in de emmer afkoelen en stollen tot een mooie, zuivere, klomp bijenwas.

Stoomwassmelter in bedrijf met omsmelten van oude raten.

Jonge raat en zegeltjeswas

Hoewel voor de waswinning uit jonge, blanke raat en zegeltjeswas de zonnewassmelter goed werkt smelt ik deze was toch nog eens over in een stoomwassmelter. Aan de waszegeltjes van honigraten en ook aan de raatstukken zelf, kleeft nog altijd een klein beetje honing. Bij het smelten in de zonnewassmelter druipt deze in de gesmolten was en maakt dit kleverig. Bij het smelten in de stoomwassmelter worden was en honing gescheiden. Verder is de temperatuur in een zonnewassmelter niet hoog genoeg om ziektekiemen onschadelijk te maken, wat stoom wel doet.

Toch bewaren

Als je oude raten toch wilt bewaren kan je ze het beste in het bijenvolk laten of ophangen onder een afdak. Wasmotten houden niet van licht en zullen de raten dan niet snel opvreten. Besproei de raten met B401 tegen wasmotten. Hang de raten buiten het bereik van muizen. Maar, zoals ik eerder zei:

“De beste manier van oude raten bewaren is niet bewaren maar de volken veel laten bouwen”

Als het echt moet, in het bijenvolk of in het licht.