Aziatische hoornaar gevonden: mijn ervaring met het opsporen van een nest
De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) rukt de laatste jaren steeds verder op in Nederland en België. Deze exotische wespensoort staat bekend om zijn jacht op honingbijen en andere insecten. Eind vorig jaar zag ik voor het eerst een Aziatische hoornaar in onze tuin jagend bij de bloeiende klimop. Dit jaar zijn het er meer en jagen ze ook op onze bijen. Genoeg reden om deze soort te observeren om meer over het gedrag te leren en uiteindelijk het nest van de Aziatische hoornaar te vinden.
Hoe herken je de Aziatische hoornaar in je tuin?
De Aziatische hoornaar is kleiner dan de Europese hoornaar en heeft een zwart borststuk, een opvallend oranje gezicht en gele pootuiteinden. Sind eind juli van dit jaar zie ik deze hoornaar regelmatig jagen bij de bijenkasten.
Daarnaast jagen de hoornaars bij bloeiende planten zoals Japanse duizendknoop en hertsmunt. Opvallend detail: mijn allereerste ontmoeting met de soort, in Frankrijk in 2017, was óók een hoornaar die op insecten jaagde boven de hertsmunt. Deze plant trekt veel insecten aan en is daarmee een geliefde jachtplek voor Vespa velutina.
Aanvankelijk zag ik maximaal twee exemplaren bij onze bijenkasten. Voor sterke bijenvolken is dat geen gevaar, maar ik was wel meteen alert.
Aziatische hoornaar, bovenaanzicht
Ter vergelijking: Europese hoornaar, bovenaanzicht
Aziatische hoornaar, vooraanzicht
Ter vergelijking: Europese hoornaar, vooraanzicht
Hoe kan je een nest opsporen?
Om meer inzicht te krijgen in de activiteit van de Aziatische hoornaar heb ik twee bait stations neergezet met de lokstof Trappit. Aziatische hoornaars die de bait stations bezoeken markeerde ik met een waterverf marker (Posca PC-5M). Zo ontdekte ik dat het vijf exemplaren waren die regelmatig onze tuin bezoeken.
Door het tijdsverloop tussen vertrek en terugkomst te meten, kon ik inschatten hoe ver het nest lag. Gemiddeld duurde een retourvlucht 3 tot 5 minuten, wat neerkomt op een afstand tot het nest van 300 tot 500 meter. Ook lukte het de vliegroute te peilen. Door de gegevens in een GIS-kaart te zetten kon ik het zoekgebied voor het nest bepalen, maar toeval hielp een handje mee.
Waar zat het nest van de Aziatische hoornaar?
Onze hovenier werd gestoken tijdens het werk in een tuin in ons dorp en vroeg ons of bijen zomaar steken. Er ging gelijk een lampje branden en zette ons op het spoor van een mogelijke hoornaar nest. Samen gingen we kijken en vonden we inderdaad een nest van de Aziatische hoornaar, diep verscholen in een dichte heg.
Het nest zat (atypisch!) laag, op ongeveer één meter hoogte, en was relatief klein: naar schatting 20 centimeter doorsnede. Er was weinig vliegactiviteit en het nest was zelfs zonder beschermende kleding goed te benaderen. Door de beschutte ligging was een goede foto van het nest maken onmogelijk, maar de ontdekking was op zich al bijzonder waardevol.
Hoe gevaarlijk is de Aziatische hoornaar?
De aanwezigheid van de Aziatische hoornaar roept vaak de vraag op: hoe gevaarlijk is deze soort? Voor mensen is de soort niet gevaarlijker dan andere wespen, al kan een kolonie bij verstoring wél aanvallen. Voor honingbijen en andere insecten kan de impact groter zijn, vooral wanneer een nest groot wordt en de jagende hoornaars talrijker zijn. Een paar exemplaren vormen voor sterke bijenvolken nog geen probleem, maar monitoren is belangrijk.
Wat kun je doen bij een waarneming?
Heb je zelf een Aziatische hoornaar gezien of vermoed je een nest in je buurt? Dan is het belangrijk om dit te melden. In Nederland kan dat via waarneming.nl. in België kan dit via vespawatch.be. Meldingen helpen om de verspreiding van deze exotische hoornaar in kaart te brengen.
Conclusie: van losse waarneming tot nest
Mijn eigen ervaring laat zien hoe waardevol het is om niet alleen te kijken naar losse waarnemingen, maar ook patronen te volgen. Van de eerste Aziatische hoornaar bij mijn bijenkasten, via gericht onderzoek met bait stations, tot het daadwerkelijk vinden van een nest is een leuke ontdekkingstocht.
Status updates - waarnemingen
31 juli 2025: Sinds deze week jaagt de Aziatische hoornaar op onze bijen. Haar jachttechniek is goed te zien: ze vliegt voor de bijenkasten langs en hangt telkens even stil met haar rug naar de vliegopening gericht om een inkomende haalbij te onderscheppen of ze pakt een dode bij voor de vliegopening. Een aantal keer zie ik ook een hoornaar een bijenkast binnendringen.
3 september 2025: Om de hoornaars te monitoren heb ik een bait station met Trappit op ons terras gezet. Naast gewone wespen, Franse veldwespen en atalanta's bezoeken twee Aziatische hoornaars het bait station. Zodra de hoornaars verschijnen vliegen de wespen op. Beide hoornaars kan ik merken met een waterverf marker. De gemerkte hoornaars keren regelmatig terug. Ik neem de tijd op van de vluchtduur en een paar keer lukt het de vliegrichting te bepalen. Echter door toeval vind ik de locatie van het hoornaar nest.
4 september 2025: Vijf Aziatische hoornaars bezoeken het bait station, twee gemerkte en drie ongemerkte. Deze laatste zijn duidelijk groter dan de hoornaars die ik eerder gemerkt heb. Een van deze grote exemplaren vangt zelfs voor mijn ogen een wesp! Later vandaag verschijnt ook een Europese hoornaar op het bait station.
Veelgestelde vragen over de Aziatische hoornaar
Wat eet de Aziatische hoornaar?
De Aziatische hoornaar jaagt vooral op honingbijen, zweefvliegen en andere vliegende insecten. In stedelijk gebied bestaat het dieet van een Aziatische hoornaar tot wel 40% uit honingbijen!
Hoe groot wordt een nest van de Aziatische hoornaar?
Een nest kan in de zomer uitgroeien tot wel 60–80 cm doorsnede 1129-1456 individuen huisvesten.
Wanneer is de Aziatische hoornaar het meest actief?
De meeste activiteit vindt plaats van mei tot oktober, met een piek in de nazomer wanneer het volk op haar top is en veel werksters op jacht gaan.
Is de Aziatische hoornaar gevaarlijk voor mensen?
Nee! De soort is niet gevaarlijker dan andere wespen. Aanvallen gebeuren meestal alleen wanneer een nest wordt verstoord. Houd daarom altijd afstand en laat het nest met rust. Ik kan zonder problemen de hoornaars in de bait trap op ons terras van heel dichtbij observeren.
Heeft het vangen van koninginnen in het voorjaar zin?
Nee! Het lijkt misschien logisch dat het vangen van jonge koninginnen in het voorjaar zal bijdragen aan het beperken van het aantal nieuwe nesten. In de praktijk blijkt dit geen effect te hebben. Bovendien kunnen ook niet-doelsoorten zoals de Europese hoornaar en andere wespen in de val lopen.
Heeft het vernietigen van nesten zin?
Ja, het vernietigen van nesten kan lokaal effect hebben. Maar is niet makkelijk nesten te vinden en eenmaal gevonden, meestal hoog in een boom, lastig te vernietigen. Op de totale populatie heeft het vernietigen van nesten sowieso geen zin. Franse onderzoekers hebben berekend dat je als je 95% van de hoornaar nesten vernietigd, de verspreiding en nestdichtheid maar met 50% vermindert!
