Zonder bijen geen leven op aarde?

Is er echt geen leven op aarde meer mogelijk zonder bijen?
Het gaat slecht met de bijen, dat horen we overal. Er gaan heel wat verhalen rond over wat er zou gebeuren als er geen bijen meer zouden zijn. Al miljoenen jaren zijn er bijen op de aarde. En mede door ons toedoen zijn er op dit moment al vele bijensoorten uitgestorven.

Maar wat betekent deze massale bijensterfte voor ons?

Waarom bijen belangrijk zijn voor de aarde

Bijen maken een belangrijk onderdeel uit van het ecosysteem. Ze zorgen voor een biodiversiteit die de natuur nodig heeft. Veel planten dragen pas vrucht nadat insecten het stuifmeel van de ene naar de andere bloem hebben overgebracht. Dit geldt ook voor fruit-, groente- en zaadteelt.

Vooral de bijen en hommels leveren met hun bestuiving een belangrijke bijdrage aan de teelt van hard- en zachtfruit, zoals appels, peren, kersen en aardbeien. Ook in de kas worden regelmatig hommels ingezet om kasgroenten, zoals tomaten, aubergines, paprika en komkommer te bestuiven. Net als bij de zaadteelt voor bijvoorbeeld kool, sla, peen en ui.

Wilde bijen, zweefvliegen, hommels en vlinders hebben een kleinere rol in de bestuiving bij land- en tuinbouw. Zij spelen een grotere rol in het behoud van de biodiversiteit van het totale openbare groen. Zo’n 80% van de planten, bomen en struiken wordt door hen bestoven.

Waarom zijn bijen belangrijk voor de mens?

Bijen leveren ons allerlei producten. De bekendste daarvan is wel die heerlijke, zoete lekkernij, honing. Bijen gebruiken honing als wintervoedsel, maar ze maken zoveel dat wij er ook van mee kunnen snoepen.
Bijenwas is ook een bijenproduct waar we dankbaar gebruik van maken. Al eeuwenlang wordt bijenwas gebruikt om kaarsen, zeep en allerlei andere producten van te maken.

Stuifmeel wordt niet alleen door bijen gegeten. Ook voor mensen is het een gezond natuurproduct. Door de grote hoeveelheid vitamine B12 is stuifmeel een waardevolle toevoeging in de voeding voor mensen die geen vlees eten.

En dan is er nog het wonderlijke goedje, propolis. Bijen gebruiken propolis als een soort cement om alle gaten en kieren te vullen. Dit goedje beschermt het bijenvolk tegen allerlei ongewenste indringers en werkt ontstekingsremmend, bacterieremmend en heeft allerlei bijzondere eigenschappen. Niet alleen voor de bijen, maar ook voor ons. Daarom is het een geweldige toevoeging in bijvoorbeeld allerlei verzorgingsproducten.

Ook Koninginnengelei wordt door bijen gemaakt. Het versterkt het immuunsysteem en verzorgt de huid en het haar. De vele eiwitten, mineralen en sporenelementen leveren een waardevolle bijdrage aan de gezondheid.

Ons voedsel zonder bijen

Het verbouwen van voedsel zal zonder de bestuiving van insecten sterk in productie dalen. Als de bestuiving van insecten volledig weg zou vallen zal de wereldwijde voedselproductie met ongeveer 10% verminderen. Met een steeds groeiende wereldbevolking wordt dit al snel een probleem.

Daarnaast is de economische impact groot. Alleen voor Nederland zou het al gaan om een geschat inkomstenverlies van 1 miljard euro.
Er worden nu al regelmatig imkers ingezet, die met hun honingbijen bestuivingsdiensten leveren aan fruit- en groentetelers.

In delen van China kunnen we zien wat er gebeurt als de bijen niet meer voor ons bestuiven. De fruittelers hebben daar zoveel bestrijdingsmiddelen gebruikt dat alle bijen zijn uitgestorven. Om toch appels te kunnen telen worden de appelbomen daar met de hand bestoven. Om o,4 ha te bestuiven zijn 20 personen 10 uur lang bezig. Een zeer tijdrovende en kostbare klus.

Bestuiving door honingbijen

De honingbij hoort in Nederland thuis, maar is in het wild al zo goed als uitgestorven. De honingbij wordt nu voornamelijk verzorgd door imkers en gehouden in bijenkasten. Ze worden dan ook regelmatig ingezet als hulp bij de bestuiving.

Maar ook de honingbijen hebben het moeilijk. Varroamijten, parasieten, minder voedsel en bestrijdingsmiddelen bedreigen de gezondheid en het voortbestaan van deze bijensoort. Het aantal imkers neemt af en door de vergrijzing worden kennis en ervaring vaak niet meer doorgegeven.

Minder gezonde voeding zonder bijen

Een wereld zonder bijen betekent niet alleen dat er minder voedsel zal worden geproduceerd. Tenzij we een andere manier van bestuiven vinden is de kans groot dat we vele lekkernijen moeten missen in ons menu. Het zou dan gaan om bijvoorbeeld appels, meloenen, kersen, avocado, komkommers, broccoli en pompoen. Ook koriander, koffie en vanille kunnen verdwijnen.

Er blijven vooral gewassen over die bestoven worden door de wind. Het gaat dan voornamelijk om granen. De basis van ons voedingspatroon zou tarwe, rijst, mais, rogge en haver worden.
Juist de gewassen die ons een hoge voedingswaarde geven zullen drastisch in aantallen teruglopen, of helemaal verdwijnen. Dit betekent een terugloop van vitamine C, vitamine A en calcium in ons voedingspatroon.

Help de aarde, help de bijen

Ook al zouden we een oplossing verzinnen op het bestuivingsprobleem, dan nog is de aarde beter af met bijen. Niet alleen voor ons eten, maar onze hele omgeving zou er ander uit gaan zien zonder bijen die de bloemen, struiken en bomen bestuiven. Er komt veel minder afwisseling in de natuur, de biodiversiteit zou merkbaar achteruit gaan.

Iedereen kan de bijen helpen, en daarmee de aarde een handje helpen. De honingbijen zijn gebaat bij goede zorg van een betrokken imker die het bijenvolk beschermt tegen parasitaire druk.
Met zijn allen kunnen we de omvang van het voedselaanbod vergroten, door meer bloeiende bloemen en planten te poten en zaaien. Tegel niet gemakshalve je tuin dicht, maar laat ruimte voor de natuur.

En het belangrijkste van alles, gebruik geen bestrijdingsmiddelen. Daarmee bedoelen we ook het spuiten van azijn tussen de tegels, om onkruid tegen te gaan. Het lijkt misschien een natuurproduct, maar het is ook schadelijk voor bijen.

Maak je omgeving bijvriendelijk

Help je gemeente om bijvriendelijker te worden en wijs ze op de stroken langs sloten, wegen, landbouw- en natuurgebieden waar bijvriendelijke nectarplanten het voedselgebied van bijen kunnen vergroten.

Voldoende voedsel en nestgelegenheid is alles wat wilde bijen nodig hebben. Een open zandplekje waar ze ongestoord kunnen nestelen maakt ze blij. Net als niet al te strak gemaaide bermen, waar stengelplanten mooie nestruimtes geven.

Als er meer ruimte komt voor insecten zullen er automatisch minder bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Insecten vormen een natuurlijke plaagbestrijding en helpen de landbouw en fruitteelt. Het gebruik van minder bestrijdingsmiddelen is hoe dan ook goed, voor mens en dier.

Imker worden?

Er komen steeds minder imkers, laat deze belangrijke kennis niet verloren gaan. Wil je weten of imker worden iets voor jou is? Lees dan mijn gratis e-book: Een jaar uit het leven van een bijenvolk en ontdek de wondere wereld van de honingbij.

Al gelezen?

Heb je deze artikelen al gelezen?
– Vergroot de biodiversiteit in je tuin met deze 10 tips
– Help je gemeente bijvriendelijker te worden 
– Bijen hun leven en rol in de natuur