Wilde bijen of honingbijen, wie leven er in je tuin?

Dorien Vorstman
22 augustus 2016

Wilde bijen en honingbijen worden nog weleens door elkaar gehaald. Veel mensen denken bij bijen aan grote zwermen, die achter je aan komen als je ze boos maakt. Maar het overgrote deel van de bijen die in je tuin leven zijn wilde bijen. Waarvan de meeste solitair leven en heel vredelievend zijn.

In Nederland komt de honingbij niet of nauwelijks in het wild voor. Honingbijen leven in bijenkasten en worden verzorgd door de imker. Omdat ze verzorgd worden door de mens is de honingbij geen wilde diersoort meer te noemen.

Maar welke bijen komen we dan tegen in onze tuinen?

Honingbijen in je tuin

Van de 360 bijensoorten die in Nederland bekend zijn is de honingbij er maar eentje. Al die andere soorten zijn wilde bijen. Heb je een imker in de buurt of staan er bijenkasten op niet al te grote afstand, dan kan het gebeuren dat er honingbijen in je tuin komen zoeken naar voedsel.

Honingbijen kunnen, afhankelijk van het weer, flinke afstanden afleggen. In de koelere periode blijven ze in de buurt van de bijenkast, maar met mooi zomers weer kunnen ze wel drie tot vijf kilometer afleggen. Als je net een mooie drachtplant in je tuin hebt staan kunnen honingbijen hierop af komen.

Wilde bijen in je tuin

Het overgrote deel van de bijen in je tuin zullen wilde bijen zijn. Sommige wilde bijen zijn bijna niet als bij herkenbaar. Hun uiterlijk is zeer divers en ze hebben zelfs een verschillende levenswijze. Sommige wilde bijen nestelen in de grond en graven hele gangenstelsels in het zand. Anderen nestelen in holle stengels, zoals bramenstengels. De laatste soort zal dankbaar gebruikmaken van een bijenhotel in je tuin.

Het uiterlijk van wilde bijen varieert van kleine, glimmend zwarte beestje tot grote, harige hommels. Ook hun eetpatroon verschilt. Er zijn bijensoorten die stuifmeel verzamelen uit elke bloem die ze tegenkomen. Andere soorten zijn juist heel kieskeurig en lusten alleen het stuifmeel van een enkele bloemenfamilie. Daardoor zul je niet alle bijensoorten in je tuin tegenkomen.

Door zoveel mogelijk verschillende bloeiende planten, struiken en bomen te planten biedt je de bijen een gevarieerd menu aan, waardoor je meer verschillende bijensoorten zult zien.

Honingbij en wilde bij zijn concurrenten van elkaar

Als we zeggen dat het slecht gaat met de bijen in Nederland, en wereldwijd, hebben we het vooral over de wilde bijen. Met de honingbijen gaat het relatief goed. Steeds meer mensen pakken de imker hobby op, waardoor er goed voor de honingbijen gezorgd wordt.

Maar honingbijen en wilde bijen leven van hetzelfde voedsel. Ze verzamelen stuifmeel en nectar als voedsel voor zichzelf en om voor nageslacht te zorgen. Stuifmeel en nectar zijn niet onbeperkt voorradig en omdat zowel de honingbij als de wilde bij dezelfde voedselbron hebben zijn ze eigenlijk concurrenten van elkaar.

Bloemen hebben tijd nodig om stuifmeel en nectar te produceren. En bijen hebben tijd nodig om voldoende voedsel te verzamelen. Lukt ze dit niet, dan zullen ze minder nageslacht voortbrengen. Uiteindelijk kan dit ervoor zorgen dat een soort helemaal verdwijnt.

Eigenlijk geldt dit niet alleen voor de bijen, maar voor alle soorten bestuivende insecten. Het is een natuurlijke situatie die ervoor zorgt dat er niet één soort de overhand krijgt. Zo blijft het natuurlijk evenwicht intact.
Maar de honingbijen hebben een ‘oneerlijke’ voorsprong op de wilde bijen. Ze worden goed verzorgd door de imker en leven in grote groepen. Daardoor komen er veel honingbijen voor in de gebieden waar bijenkasten staan. In deze gebieden blijft maar weinig voedsel over voor de wilde bijen.
Het is dus belangrijk om te kijken waar de bijenkasten neergezet worden, zodat er voldoende voedsel overblijft voor de wilde bijen.

Wilde bijen in de tuin, een goed teken

De bijen die je in je tuin ziet zijn dus eigenlijk altijd wilde bijen. Deze vredelievende beestjes leven meestal maar een paar welken. Ze hebben geen kolonie, maar doen alles zelf. Het kan wel gebeuren dat de nesten van verschillende bijen dicht bij elkaar liggen, waardoor het lijkt alsof ze samenwerken.

Van de 360 soorten wilde bijen zijn er ongeveer 74 soorten zandbijen. Deze soort maakt hun nest in de grond. Ze vinden het heel fijn als je een stuk kale, zanderige grond in je tuin hebt waar ze lekker in kunnen graven.
Andere bijensoorten gebruiken kieren in de muur of holle rietstengels als nestplaats. Er zijn er zelfs die in verrot hout een nest uitkauwen. Laat dus gerust die afgezaagde tak liggen en snoei in het najaar niet heel je tuin kort, dat kan ook prima in het voorjaar.

En dan zijn er ook nog de koekoeksbijen. Deze soorten bouwen zelf geen nest, maar gebruiken het nest van andere bijen. Dat deze soorten er zijn is een goed teken. Het wil zeggen dat er voldoende andere bijen zijn waarvan zij het nest kunnen gebruiken.
Koekoeksbijen zoeken naar nestjes van andere solitaire bijen en leggen daar hun ei in, zodat deze gebruik kan maken van de voedselvoorraad van de gastheer.

Bijen in de tuin zijn fijn

Veel soorten bijen in de tuin zijn niet alleen goed voor de natuur en de eventuele fruitbomen of moestuin die je hebt. Maar ook voor jezelf is het genot om te zien. Al die druk zoemende beestjes maken je tuin een interessante plek om te zijn.

Veel mensen zijn bang voor bijen, of verwarren ze met de agressieve wesp. Er zijn inderdaad bijen die op wespen lijken, zodat ze een minder aantrekkelijke prooi worden. Maar als je ze leert herkennen zul je zien dat bijen leuk gezelschap zijn in je tuin.

Solitaire bijen zullen bijna nooit steken. Van alle bijen hebben alleen de vrouwtjes een angel, maar vaak is deze niet groot genoeg om door je huid heen te prikken. Daarnaast hebben ze geen kolonie om te beschermen en daardoor ook minder reden voor agressief gedrag.
Ook hommels zullen nooit steken, alleen als je hem pest of hij in gevaar komt. In tegenstelling tot de honingbij gaat de hommel niet dood na een steek.

Help de bijen in je tuin

Wil je de wilde bijen in je tuin helpen? Voldoende voedsel en een plek om te nestelen is alles wat ze nodig hebben. Zorg voor veel variatie in de bloeiende bloemen en planten, die verdeeld over het jaar in bloei komen. Hang een bijenhotel op en ruim niet je hele tuin op, maar laat in de herfst een hoop blad liggen en snoei holle stengels pas in het late voorjaar weg.

Wil je weten welke bloemen wilde bijen helpen? Lees dan onze blog: Onweerstaanbare bloemen voor bijen, met handige kalender. 

Al gelezen?

Heb je deze artikelen al gelezen?