Propolisonderzoek naar de kwaliteit van propolis in alcohol tinctuur
Vooral in Oost-Europa is veel propolisonderzoek gedaan. In Nederland en België is er niet veel over propolis te vinden. Propolis wordt door bijen gemaakt en is een mengsel van ruim 300 verschillende natuurlijke stoffen. De samenstelling van propolis uit verschillende werelddelen kan erg verschillen.
Door het argument van de wisselende samenstelling word de betrouwbaarheid van de Nederlandse en Belgische propolis in twijfel getrokken. Maar als de samenstelling van Nederlandse propolis vergelijkbaar is met die van andere landen, dan mogen we aannemen dat de werking ook vergelijkbaar is. Hier ontstond mijn onderzoeksvraag:
Zijn buitenlandse (medische) onderzoeksresultaten geldig voor Nederlandse en Belgische propolis?
Wat is propolis?
Propolis is het kleverige goedje dat bijen gebruiken om de tocht kieren in hun bijenkorf te dichten. Ze maken het met behulp van harsen die ze uit boomknoppen halen.
De bestanddelen van propolis zijn bekend om hun antibiotische werking en het beschermt de bijen tegen bacteriën, virussen en schimmels. De bijenkorf is daardoor een zeer steriele omgeving waarin bijen beschermd zijn tegen ziekten.
In Oost en Zuid Europa en Zuid Amerika, Azië en Australië is propolis zeer bekend om deze werking en op universiteiten over de hele wereld wordt al jarenlang veel propolisonderzoek gedaan naar de toepassingen van propolis bij allerlei ziekten.
De samenstelling van propolis is streekgebonden
Omdat propolis door de bijen wordt samengesteld uit stoffen uit boomknoppen, verschilt de propolis per werelddeel met de vegetatie van de beschikbare bomen.
De bijen weten echter altijd stoffen te vinden die hen zullen beschermen.
Omdat de samenstelling van propolis over de hele wereld gezien dus zal verschillen, was bij mij de vraag gerezen welke landen ‘dezelfde’ soort propolis hebben als Nederland. En van welke landen de universitair medische studies dus relevant zouden zijn voor Nederlandse propolis.
Omdat het een natuurproduct betreft, wordt ook wel eens getwijfeld aan de constantheid van de samenstelling en de mogelijkheid om over een bepaalde ‘kwaliteit’ van propolis te spreken. Als men de verschillende verschijningsvormen van het plakkerige spul in de bijenkorf ziet, dan is dat ook een heel logische vraag.
Om die reden heb ik onderzoek gedaan naar de continuïteit in samenstelling van propolis in Nederland en België.
Daarna heb ik de Nederlandse propolis vergeleken met die van landen waar veel universitair medisch onderzoek over propolis is gedaan. Voor deze studie heb ik 70 propolis monsters onderzocht door middel van gaschromatografie.
Resultaten van het propolisonderzoek
De verschillende propolismonsters bleken zeer wisselend van uiterlijk. Naar gelang ze ouder waren bleken ze steeds donkerder van kleur. Alle propolis bevat wel iets van zand, houtsplinters of dode bijen. Om de werkzame stoffen te verkrijgen zijn alle monsters op dezelfde manier opgelost in ethanol in een verhouding van 1 deel ruwe propolis op 2 delen ethanol 96%.
De uitkomsten van het propolisonderzoek waren verrassend: ongeacht het uiterlijk van de ruwe propolis bevatte de monsters praktisch de zelfde ingrediënten.
Verschillende bijenvolken die op dezelfde plaats staan maken volkomen identieke propolis en dat doen zij jaar na jaar hetzelfde. Het verschil in vegetatie verspreid over Nederland en België is heel weinig terug te zien in de samenstelling van propolis.
Kennelijk weten de bijen precies wat ze zoeken en selecteren ze hun eigen ideale mix.
Voor meer dan 80% zijn de ingrediënten van propolis in alle monsters identiek. Hoe dichter de bijenkasten bij elkaar stonden des te groter was de overeenkomst, tot 100% identiek als de bijenvolken in dezelfde dorpen staan. Niet alleen de ingrediënten zijn identiek, ook de concentraties ervan vertonen nauwelijks verschillen.
Alleen als het propolismonster lange tijd in de zon heeft liggen verouderen, dan is het verlies van sommige ingrediënten te zien aan een lagere concentratie (kleinere piek) in het chromatogram. Wanneer propolis van vorige jaren in de diepvries is bewaard, dan blijven de concentraties van alle ingrediënten gelijk.
Heeft een bijenvolk in de buurt van een naaldbos gestaan, dan hebben de bijen daar een extra ingrediënt opgehaald wat terug te zien is als een extra piek op het chromatogram.
Propolisonderzoek in vergelijking met andere landen
Ten aanzien van propolis uit andere landen/werelddelen is op de chromatogrammen te zien dat die propolis diverse andere ingrediënten bevat. De regio’s waarin de propolis met elkaar overeenkomt zijn echter uitgestrekt.
Bijvoorbeeld de Hongaarse propolis heeft dezelfde ingrediënten als de Nederlandse en Belgische.
Dat is een gunstig gegeven want in Oost Europa is op veel plaatsen universitair medisch onderzoek naar propolis gedaan. De relevantie van deze onderzoeken is voor de Nederlandse propolis dus groter dan bijvoorbeeld van medische onderzoeken in andere werelddelen.
Tip: wetende dat uw bijen door propolis beschermd worden, is het aan te raden om de propolis altijd opnieuw te gebruiken. Dus gooi het niet weg na een ‘grote schoonmaakbeurt’ van uw bijenkast.
U kunt de propolis makkelijk oplossen in ethanol en dan zelf voor eigen gebruik een mooie propolistinctuur maken.
Of met een kwast uitsmeren op de binnenkant van de kast. De geur van propolis zal de bijen prettig verwelkomen.
Tekening: Bertus Wieringa
Mijn dank gaat uit naar de vele imkers die met hun propolis en mooie ervaringen hebben bijgedragen aan dit onderzoek. In het bijzonder dank ik Bertus Wieringa, die veel leerzame kilometers met mij heeft gereisd op zoek naar imkers en propolis.