Bestuiving. De waarde van bestuivers voor de natuur en landbouwsector
In verschillende delen van de wereld zijn flinke afnames in het aantal bestuivers. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de natuur, ook de landbouwsector is sterk afhankelijk van bestuiving. Wereldwijd is 80 procent van de land- en tuinbouwgewassen in mindere of meerdere mate afhankelijk van bestuivers voor de productie van vruchten of zaad. Om de bestuivers te beschermen zou er meer beleid en beheer uitgevoerd moeten worden.
Wat is bestuiving?
Bestuiving is het overbrengen van stuifmeel van de meeldraden naar de stempel van een bloem. Dat kan de stempel zijn van dezelfde bloem, maar bij kruisbestuiving ook naar een bloem van een andere plant. Na de bestuiving vindt de bevruchting plaats en daarna zaadzetting. Voor het overbrengen van stuifmeel gebruiken planten verschillende transportmiddelen. Dat kunnen insecten zijn, vogels of vleermuizen, maar ook wind of water. Veel insecten, maar bijen in het bijzonder, zijn gespecialiseerde bloembezoekers. Voor hun diensten ontvangen ze een beloning in de vorm van nectar. Van alle bestuivende insecten is de honingbij misschien wel de bekendste.
Zaadjes die na bestuiving ontstaan mooi verpakt in een eetbare vrucht.
Bestuiving als ecosysteemdienst
Door hun bestuivingsdiensten vervullen bijen een belangrijke rol bij de voorplanting van planten. De zaden en vruchten die na bestuiving gevormd worden zijn op hun beurt weer voedsel voor andere diersoorten. Bijen zijn daarom een onmisbare schakel in de natuur.
In de winter bezoeken koperwieken en kramsvogels massaal Nederland om zich vol te vreten aan bessen van de meidoorn. Die bessen zijn gevormd na bestuiving door bijen. Door bestuivingsdiensten in het voorjaar zorgen bijen voor trekvogels in de winter!
Toegevoegde waarde van bestuiving in de landbouw
Recent onderzoek in België wijst uit dat de toegevoegde waarde van bestuivers in België jaarlijks ruim 251 miljoen euro bedraagt, of te wel 11,1% van de totale Belgische landbouwproductie.
Link naar de volledige studie: Mapping the dependency of crops on pollinators in Belgium >>
In Nederland onderzocht Alterra de rol van bestuivers bij de teelt van appels en blauwe bessen en de bijdrage van (wilde) bestuivers aan de teelt van peren en aardbeien. Uit beide studies blijkt dat bestuivers een belangrijke bijdrage leveren aan de winst van een bedrijf. De bijdrage aan de winst door natuurlijke bestuivers (waaronder wilde bijen en hommels) was groter dan door het inzetten van honingbijen.
Bijdrage van wilde bestuivers aan de winst
Wanneer je de resultaten van het onderzoek naar bestuiving van Elstar vertaald naar de landelijke Elstar-productie in 2013, vertegenwoordigen bestuivers een productiewaarde van 26,5 tot 33,4 miljoen euro. Daarvan is de bijdrage van wilde bestuivers 16,6 tot 20 miljoen euro. Vertaald naar de nettowinst, zijn bestuivers verantwoordelijk voor een winstbedrag van 9,9 tot 15,2 miljoen euro voor de totale Elstar-productie. Waaraan wilde bestuivers 6,1 tot 9,0 miljoen euro bijdragen.
Wilde bijen leveren een belangrijke bijdrage aan de winst door bestuiving.
Hommel als winstmaker
Met name hommels hebben een grote positieve invloed op de winst. Dat hommels goede bestuivers zijn is niet moeilijk voor te stellen. Stuifmeel blijft in de harige vacht van een hommel goed hangen. Door optimale bestuiving wordt de vruchtkwaliteit beter waardoor vruchten in een hogere afzetcategorie vallen, maar ook de hoeveelheid in kilo’s neemt fors toe. De telers hebben dus niet alleen meer fruit, maar kunnen die ook afzetten tegen een betere prijs.
Invloed van landschapselementen op bestuiving
Garibaldi onderzocht de relatie tussen de ligging van landschapselementen en bestuivingsdiensten door wilde bestuivers. Hij ontdekte dat diversiteit en het aantal wilde bestuivers afneemt naarmate natuurlijke landschapselementen meer geïsoleerd liggen. Afname van wilde bestuivers zorgde voor een lagere opbrengst ondanks de inzet van honingbijen. Garibaldi’s onderzoek maakt duidelijk dat wilde bestuivers een sterke invloed hebben op de vruchtzettting (en daarmee de opbrengst) en dat natuurlijke landschapselementen rond een perceel bijdragen aan de mate waarin wilde bestuivers deze dienst kunnen vervullen.
Meer landschapselementen → meer wilde bestuivers → betere vruchtzetting → hogere opbrengst.
Bestuivingsstrategie
Alleen al op basis van hun bijdrage aan de economie verdienen wilde bijen en hommels veel meer aandacht. Maar ook door hun interessante leefwijze verdienen ze meer bekendheid. Door de bestuivingsdiensten hebben ze een belangrijk aandeel in de voorplanting van planten. De zaden en vruchten die na bestuiving gevormd worden zijn op hun beurt voedsel voor andere diersoorten. Wilde bijen zijn daarmee een onmisbare schakel in de natuur. Sinds 1990 is de achteruitgang van wilde bijen vertraagd, stabiel en soms was er zelfs sprake van herstel. Maar hommels gaan nog steeds ernstig achteruit.
Bed & breakfast
Beleid en beheer moet daarom meer investeren in maatregelen om wilde bijen te beschermen.
“Zorgen voor Bed en zorgen voor Breakfast. Bijen hebben ten eerste een plek in de buurt nodig om te nestelen en ten tweede voldoende voedsel.” Koos Biesmeijer.
Een van de grootste veranderingen die nodig is, is om meer richting duurzame landbouw te gaan waarin de natuur meegenomen wordt. Het bevorderen van wilde bijen op bedrijven waar bestuivende insecten nodig zijn kan een grote bijdrage leveren aan de natuurwaarde én de winst.
Wil je meer weten? Download hier mijn rapport Wilde bijen natuurbreed door Jeroen Vorstman >>